Warszawska Kolej Dojazdowa

---

Historia

Geneza i początki działalności (1918–1939)

Obecna Warszawska Kolej Dojazdowa ma swoje korzenie w planach budowy systemu kolei podmiejskich, które zaczęto koncepcyjnie rozwijać przed wybuchem I wojny światowej. Uzasadnieniem była znaczna gęstość zaludnienia w Warszawie i jej okolicach, przewyższająca inne europejskie aglomeracje. W 1908 roku w Warszawie uruchomiono tramwaje elektryczne, co zainspirowało właścicieli kolejek wąskotorowych na myśl o elektryfikacji nowego systemu podmiejskiego, obejmującego siedem linii, w tym odnogę do Grodziska Mazowieckiego. Niestety, z uwagi na komplikacje administracyjne, projekt nie doczekał się realizacji.

5 grudnia 1918 powołano do życia spółkę Siła i Światło, której główną misją była elektryfikacja kraju. Zainwestowane fundusze w elektrownię w Pruszkowie pozwoliły na zaopatrzenie w energię dla nowej kolejki. W 1922 roku natomiast zainaugurowano działalność Elektrycznych Kolei Dojazdowych, której przewodniczył Tadeusz Sułowski.

W latach 1925–1927, z angielskim wsparciem finansowym, powstała od początku zarządzana przez spółkę linia z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego, oparta na wcześniejszych koncesjach. Stacja końcowa mieściła się przy ul. Nowogrodzkiej, w sąsiedztwie ulic Poznańskiej oraz Marszałkowskiej.

Była to pionierska w Polsce normalnotorowa linia kolejowa z elektryfikacją napięciem 650 V. Odcinek między Podkową Leśną a Grodziskiem Mazowieckim dysponował jednym torem, mimo rezerwacji miejsca na rozszerzenie. W obrębie granic Warszawy zainstalowano nowoczesną sygnalizację automatyczną, co stanowiło nowość w polskiej kolejnictwie.

Inauguracja usług miała miejsce 11 grudnia 1927 roku, z początkowym rozkładem zakładającym sześć kursów dziennie. W 1929 roku planowano rozszerzenie o odnóg do Nadarzyna, łącząc Komorów, pobliski Pruszków z Nadarzynem. W latach 1932 i 1936 linia uległa dalszemu rozwojowi w kierunku Włoch i Milanówka. Do 1939 roku przewietrzono ponad 4 miliony pasażerów.

W drugiej połowie lat 30. rozpoczęto prace nad odnogą z Komorowa do Mszczonowa; przeprowadzono wykupy pod nową linię, oraz wykopy, które dziś przetrwały, np. w Radziejowicach. Realizację budowy przerwała II wojna światowa.

Okres wojny i odbudowy po niej (1939–1947)

Wrzesień 1939 roku przyniósł nieodwracalne zniszczenia ogólnopolskiej infrastruktury kolejowej, w tym taboru EKD. Wagonów użyto m.in. do umacniania barykad w Warszawie. Pracownicy kolei aktywnie uczestniczyli w obronie stolicy oraz w tworzeniu struktury ruchu oporu, który zajmował się zarówno prowadzeniem wywiadu, jak i kontrwywiadu.

Pomimo trudnych warunków, w listopadzie 1939 roku wznowiono ruch EKD na odcinku warszawskim. W czasie okupacji przeprowadzono wyznaczenie administratorów z ramienia kolei niemieckich, jednak większość osób zarządzających pozostała polska. Dzięki temu udało się zatrudniać osoby ukrywające się przed represjami.

Na początku lat 40. XX wieku podjęto decyzję o rozbudowie zaplecza technicznego. W 1942 roku doszło do wprowadzenia nowych rozwiązań zarządczych, mających na celu poprawę wydajności, typowych dla niemieckiego systemu kolejowego. 1 sierpnia 1944 roku, podczas przygotowań do powstania warszawskiego, przewozy EKD zostały ograniczone do odcinka Grodzisk-Podkowa Leśna, a w trakcie akcji ewakuacyjnej pociągi EKD przetransportowały wiele osób do tymczasowego obozu w Pruszkowie.

Pod koniec 1944 roku miały miejsce zniszczenia mienia EKD przez niemieckie wojska, jednak żaden z kosztownych projektów nie został całkowicie wyeliminowany. Ostatecznie, zanim Warszawa została wyzwolona, pociągi wstrzymały ruch z powodu wysadzenia elektrowni w Pruszkowie przez okupantów.

W 1944 roku Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego zadecydował o przejęciu wszystkich kolei publicznych. W styczniu 1945 Ministerstwo Komunikacji powołało Tymczasowy Zarząd Państwowy, który włączył w swoje szeregi także przedstawicieli EKD. Z powodu braku energii elektrycznej do zasilania sieci EKD, przewoźnik dysponował trzema parowozami. 14 lutego 1945 roku wznowiono transport z Grodziska do Opaczy, a za to przewozy do Warszawy realizowano transportem furmankami.

Od 15 kwietnia 1945 roku, Kolej znajdowała się pod zarządem Ministerstwa Komunikacji, a 19 maja na całej trasie wznowiono kursy pociągów EKD przy użyciu trakcji elektrycznej, co stanowiło pierwszy po wojnie publiczny środek transportu w Warszawie.

Aby sprostać wzrastającym wymaganiom transportowym, w 1946 roku EKD wypożyczyła sześć tramwajów typu K od MZK Warszawa oraz dodatkowe tramwaje z Szczecina. W 1947 roku w zakładach Konstal zamówiono dwanaście wagonów doczepnych na wzór dokumentacji angielskiej, które były zgodne z dotychczasowym taborami.

Okres przedsiębiorstwa państwowego (1947–2000)

Między 30 marca 1946 a połową 1948 roku zainicjowano linie autobusowe, aby poprawić dostępność pasażerów do linii WKD, w tym do Sochaczewa i Mszczonowa. 6 października 1947 roku Elektryczne Koleje Dojazdowe zostały upaństwowione i przydzielone do PKP. Wkrótce potem część kolejowa spółki znalazła się w zarządzie Warszawskich Kolei Dojazdowych, a część autobusowa w obszarze PKS. 15 kwietnia 1951 roku linię wydzielono od kolei wąskotorowych, poddając ją pod dyrekcję kolejową, a nazwa zmieniła się na Warszawska Kolej Dojazdowa.

W 1966 roku zlikwidowano miejski odcinek w Grodzisku Mazowieckim, w 1971 roku odcinek do Włoch, a rok później dostosowano linie w Milanówku. W 1975 roku zmodernizowano trasę z Nowogrodzkiej i zmieniono na inne zakątki, co wiązało się z likwidacją wielu stacji, takich jak Warszawa Chałubińskiego oraz Warszawa Zachodnia WKD. Nowe stacje, jak Warszawa Śródmieście WKD, Warszawa Ochota WKD i Warszawa Aleje Jerozolimskie, powstały w odpowiedzi na zwiększoną intensywność ruchu drogowego.

W latach 60-tych i 70-tych przeprowadzono szereg modernizacji na trasie WKD, co obejmowało poprawę peronów, torowisk oraz budowę nowych podstacji trakcyjnych. Te zmiany miały na celu przystosowanie linii do nowoczesnych składów typowych, które miały pojawić się w latach 1969-1972 i pomieścić znacznie więcej pasażerów.

1 lutego 1989 roku WKD zrezygnowała z obsługi konduktorskiej pociągów, co obniżyło dochody z tytułu biletów. W połowie lat 90. XX wieku PKP podjęło decyzję o włączeniu WKD w struktury własne, co skutkowało utworzeniem Zakładu Eksploatacji Linii WKD w Grodzisku Mazowieckim na początku lutego 1994 roku.

Okres spółki (od 2000)

8 września 2000 roku na mocy ustawy podjęto działania dotyczące komercjalizacji oraz prywatyzacji PKP. 16 listopada tego samego roku zapowiedziano przekształcenie WKD w spółkę-córkę PKP. 22 grudnia 2000 utworzono spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością – PKP Warszawska Kolej Dojazdowa, z własnym zarządem i budżetem, a działalność rozpoczęła 1 lipca 2001. 1 lutego 2002 podzielono strefy biletowe, co obowiązuje do dziś.

W 2004 roku, aby wzmocnić pozycję samorządów w negocjacjach dotyczących przejęcia WKD, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego przekazał kolejce nowoczesny tabor serii EN95. 27 września 2007 roku akcje spółki WKD rozdzielono pomiędzy samorząd województwa mazowieckiego oraz sześć gmin, przez których tereny przebiega linia. 13 sierpnia 2008 roku firma przyjęła nazwę Warszawska Kolej Dojazdowa.

28 maja 2016 roku odbyły się prace mające na celu zmianę napięcia w sieci trakcyjnej z „tramwajowego” 600 V na „kolejowe” 3000 V, co spowodowało wycofanie taboru serii EN94. W latach 2010-2016 dokonano wymiany parku, składającego się dawniej z serii EN94 i pojedynczego składu EN95, na nowoczesne jednostki EN97 i EN100.

W 2016 roku zakupiono także sześć nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych, zainstalowano systemy informacji pasażerskiej oraz urządzenia do monitoringu, a także przeprowadzono niezbędne modernizacje torowiska i infrastruktury przystankowej. Całkowity koszt tych inwestycji wyniósł 146 mln zł, z czego ponad 76 mln zł pokryto ze środków Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.

W roku 2018 spółka została wyróżniona Odznaką Honorową „Zasłużony dla Mazowsza”. W latach 2022-2023 miały miejsce inwestycje mające na celu rozbudowę linii kolejowej na odcinku od Podkowy Leśnej do Grodziska Mazowieckiego, gdzie wyremontowano perony i przekształcono układ torowy.

Działalność

Warszawska Kolej Dojazdowa (WKD) pełni szereg istotnych funkcji w obszarze transportu pasażerskiego. Jej podstawową działalnością jest zapewnienie przewozów pasażerskich przy wykorzystaniu specyficznego taboru oraz zarządzanej infrastruktury, które obejmują trzy linie kolejowe.

Przewozy pasażerskie

Z uwagi na wspomnianą działalność, WKD uruchamia pociągi na liniach:

• A1, łączącej Warszawę Śródmieście WKD z Grodziskiem Mazowieckim Radońska, a także z Milanówkiem Grudów,
• A12, przebiegającej z Warszawy Śródmieście WKD do Milanówka Grudów.

Pociągi kursują codziennie: z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego oraz Milanówka w godzinach 5:00 – 0:30, z Grodziska i Milanówka do Warszawy natomiast między 3:55 a 23:25. Średni czas przejazdu z Warszawy do Grodziska wynosi 57 minut, a do Milanówka 51 minut.

Cena biletu jest uzależniona od czasu przejazdu i w WKD istnieją trzy strefy czasowe:

• I strefa – do 19 minut,
• II strefa – do 38 minut,
• III strefa – powyżej 38 minut.

Oferta biletowa WKD jest bardzo zróżnicowana. Można wybierać spośród biletów jednorazowych, abonamentowych, miejskich oraz okresowych, a także specjalnych biletów dla mieszkańców gminy Michałowice. Bilety te są dostępne w kasach biletowych, biletomatach na stacjach i przystankach, a także w pojazdach. Do 2021 roku istniała możliwość zakupu biletów u maszynistów, co już nie jest obecnie możliwe. Oprócz regularnych przewozów, WKD organizuje również pociągi nadzwyczajne.

Bezpieczeństwo na pociągach i stacjach zapewnia prywatna agencja ochrony Zubrzycki.

Zarządzanie infrastrukturą

Linie kolejowe

Sieć WKD rozciąga się w południowo-zachodniej części aglomeracji warszawskiej, przechodząc przez dwa obszary miejskie – Ochotę i Włochy, oraz sześć gmin: Michałowice, Pruszków, Brwinów, Podkowa Leśna, Milanówek i Grodzisk Mazowiecki. Na terenie sieci WKD istnieją dwie główne linie kolejowe z 24 przystankami oraz 4 stacjami, które są w pełni elektryfikowane na odcinkach pasażerskich i oddzielone od ogólnopolskiej sieci kolejowej.

Linia kolejowa nr 47, łącząca Warszawę Śródmieście WKD z Grodziskiem Mazowieckim Radońska, ma długość 32,614 km i docelowo będzie dwutorowa. Linia nr 48, przebiegająca z Podkowy Leśnej Głównej do Milanówka Grudów, ma jeden tor o długości 2,896 km. Natomiast linia nr 512, łącząca Pruszków z Komorowem, jest technologicznie niezelektryfikowaną łącznicą o długości 3,411 km. Na terenie linii WKD dostępnych jest 45 przejazdów kolejowo-drogowych, z różnymi kategoriami bezpieczeństwa.

Stacje i przystanki

Nazwa	Rodzaj	Wspólny bilet ZTM-KM-WKD	Miejsce zakupu biletów	Biletomat na peronie	Przesiadki				Parking P+R	_
					autobus	tramwaj	SKM	pociąg
Warszawa Śródmieście WKD	stacja	Tak	Tak	Tak	ZTM	Tak	S1, S2, S3	Tak	Nie	_
Warszawa Ochota WKD	przystanek	Tak	Tak	Tak	ZTM	Tak	S1, S2	Tak	Nie	_
Warszawa Zachodnia WKD	przystanek	Tak	Tak	przed dworcem	ZTM	Nie	S1, S2, S3, S4, S40	Tak	Nie	_
Warszawa Reduta Ordona	przystanek	Tak	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Warszawa Aleje Jerozolimskie	przystanek	Tak	Nie	Tak	ZTM	Nie	S2, S3, S4, S40	Tak	Nie	_
Warszawa Raków	przystanek	Tak	Nie	Tak	ZTM	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Warszawa Salomea	przystanek	Tak	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Opacz	przystanek	Tak	tylko jednorazowe	Tak	ZTM	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Michałowice	przystanek	Nie	zamknięta do odwołania	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Reguły	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Malichy	przystanek	Nie	Nie	Tak	PKS	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Tworki	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak	_
Pruszków WKD	przystanek	Nie	Tak	Tak	PKS	Nie	Nie	Nie	Tak	_
Komorów	stacja	Nie	Tak	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak	_
Nowa Wieś Warszawska	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Kanie Helenowskie	przystanek	Nie	tylko jednorazowe	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Otrębusy	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak	_
Podkowa Leśna Wschodnia	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Podkowa Leśna Główna	stacja	Nie	Tak	Tak	PKS	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Podkowa Leśna Zachodnia	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Polesie	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Milanówek Grudów	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Kazimierówka	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Brzózki	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Grodzisk Mazowiecki Okrężna	przystanek	Nie	Nie	Tak	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak	_
Grodzisk Mazowiecki Piaskowa	przystanek	Nie	tylko jednorazowe	Tak	PKS	Nie	Nie	Nie	Tak	_
Grodzisk Mazowiecki Jordanowice	przystanek	Nie	Nie	Tak	PKS	Nie	Nie	Nie	Nie	_
Grodzisk Mazowiecki Radońska	stacja	Nie	Tak	Tak	PKS	Nie	Nie	Nie	Nie	_

Tabor

Pojazdy przewozowe

Historia transportu kolejowego na trasach Warszawskiej Kolei Dojazdowej (WKD) to opowieść bogata w rozwój i innowacje. W okresie od 11 grudnia 1927 roku do końca 1972 roku, przewoźnik wykorzystywał angielskie wagony silnikowe oraz doczepne z serii EN80. Ostatni z wagonów tej serii został skasowany 1 marca 1973 roku, jednak jeden zachowano w celach muzealnych.

W końcówce 1968 roku, Pafawag z Wrocławia wprowadził do użytku prototypowy elektryczny zespół trakcyjny serii EN94. Po wprowadzeniu pewnych modyfikacji w odniesieniu do pierwowzoru, zbudowano łącznie 40 pojazdów przed końcem 1972 roku, które zastąpiły wagony EN80. W 2016 roku przewoźnik zakończył ich eksploatację.

Warto również wspomnieć o zakupie przez urząd marszałkowski województwa mazowieckiego pojazdu serii EN95, który został nabyty w bydgoskich zakładach Pesa 25 czerwca 2003 roku. Rok później, 1 września 2004 roku, rozpoczęto jego eksploatację, po remoncie przystosowującym go do napięcia 3000 V w 2014 roku. Mimo problemów technicznych, obecnie pojazd realizuje tylko przejazdy techniczne i serwisowe.

26 marca 2010 roku podpisano umowę między urzędem marszałkowskim a Pesą na dostawę 14 elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN97. Pierwszy z pojazdów dotarł do WKD 7 grudnia 2011 roku, a regularne kursy rozpoczęły się 17 lutego 2012 roku. Ostatnie dostawy pojazdów miały miejsce 28 września 2012 roku.

W 2014 roku WKD zawarła umowę z nowosądeckim Newagiem, dotycząca sześciu składów. Ekspozycja nowej serii, EN100, rozpoczęła się 28 maja 2016 roku.

Nazwa pojazdu	Producent	Okres eksploatacji	Ilość	_
EN80	English Electric	1927–1972	0 (32)	_
EN94	Pafawag	1972–2016	0 (40)	_
EN95	Pesa Bydgoszcz	od 2004	1	_
EN97	Pesa Bydgoszcz	od 2012	14	_
EN100	Newag	od 2016	6	_
Całkowita liczba pojazdów:			21	_

Pozostałe pojazdy

W siedzibie WKD w historycznej hali znajdują się cenne eksponaty muzealne, które wzbogacają zasoby kolejnictwa:

• 1 elektryczny wagon silnikowy serii EN80,
• 1 elektryczny zespół trakcyjny serii EN94.

Dodatkowo WKD dysponuje taborem technicznym, który obejmuje:

• 1 akumulatorowy ciągnik szynowy ASF,
• 1 spalinowa lokomotywa manewrowa typu 401Da,
• 1 spalinowa lokomotywa manewrowa typu 409Da,
• 1 wózek motorowy typu WM-15A,
• 1 wózek motorowy typu WM-15P.

Siedziba i zaplecze techniczne

Warto zwrócić uwagę na Izbę Tradycji EKD/WKD im. Tadeusza Gawrońskiego w Grodzisku Mazowieckim, która pełni istotną rolę w zachowaniu pamięci o historii kolei. Siedziba spółki, umiejscowiona w Grodzisku Mazowieckim przy ul. Batorego 23, leży w pobliżu końcowej stacji Grodzisk Mazowiecki Radońska.

W obrębie siedziby znajduje się nie tylko wspomniana izba, ale również zaplecze przeglądowo-techniczne, które zajmuje się utrzymaniem taboru kolejowego. To nowoczesne zaplecze ma zapewniać możliwość samodzielnego prowadzenia przeglądów oraz napraw pojazdów kolejowych, co jest kluczowe z perspektywy zapewnienia ich sprawności i bezpieczeństwa.

Dodatkowo, przy stacji Komorów znajduje się techniczne zaplecze, które obsługuje utrzymanie infrastruktury kolejowej. Obejmuje ono zadania związane z zarządzaniem infrastrukturą, co w praktyce oznacza m.in. dbanie o nawierzchnię torów, sieć trakcyjną oraz urządzenia, które służą do sterowania ruchem kolejowym.

Struktura udziałów i przynależność

Kapitał zakładowy przedsiębiorstwa wynosi 124 019 500 zł i jest podzielony na 248 039 udziałów, z których każdy ma wartość 500 zł. Od roku 2007 Warszawska Kolej Dojazdowa (WKD) jest w posiadaniu samorządów lokalnych. Struktura własnościowa WKD prezentuje się w sposób następujący:

• województwo mazowieckie – 97,78%,
• Pruszków – 0,69%,
• gmina Grodzisk Mazowiecki – 0,49%,
• gmina Brwinów – 0,48%,
• gmina Milanówek – 0,28%,
• Podkowa Leśna – 0,2%,
• gmina Michałowice – 0,08%.

Warszawska Kolej Dojazdowa jest członkiem Związku Pracodawców Kolejowych oraz Railway Business Forum.

Wyniki finansowe i przewozowe

Wyniki finansowe i przewozowe Warszawskiej Kolei Dojazdowej wskazują na kluczowe znaczenie w funkcjonowaniu transportu miejskiego. Zysk netto w milionach złotych stanowi istotny wskaźnik efektywności operacyjnej. W roku bieżącym, na uwagę zasługuje liczba pasażerów, która osiągnęła imponujący wynik w milionach, co potwierdza rosnące zainteresowanie i wykorzystanie kolei przez mieszkańców oraz turystów.

Nie można pominąć także liczby pociągokilometrów, która w tysiącach również stanowi kluczowy element do analizy wydajności przewozów. Ważne jest, aby zrozumieć, że wszystkie te dane są istotne dla dalszego rozwoju i modernizacji infrastruktury kolejowej w Warszawie.

Prezesi

W tej sekcji przedstawiono historię prezesów Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Lista osób, które pełniły tę funkcję, zawiera istotne informacje dotyczące ich kadencji.

Rok rozpoczęcia	Rok zakończenia	Nazwa osoby	Notatka
2000	2004	Halina Sekita	–
2004	30 czerwca 2017	Grzegorz Dymecki	–
1 lipca 2017	22 listopada 2017	Michał Panfil (p.o.)	–
23 listopada 2017	do teraz	Michał Panfil	–

---

Oceń: Warszawska Kolej Dojazdowa

---