Grzegorz Knapski, znany również jako Knapiusz lub Cnapius, był wybitną postacią w historii Polski, a jego życie przypada na lata 1564-1638. Urodził się w malowniczym Grodzisku Mazowieckim, gdzie spędził swoje wczesne lata, a później związał swoją działalność z Krakowem, gdzie zmarł 12 listopada 1638 roku.
Jako jezuita, Knapski poświęcił się nauczaniu w kolegiach jezuickich, co miało istotny wpływ na rozwój edukacji w Polsce. Jego wszechstronność objawiła się nie tylko w sferze pedagogicznej, ale również w filologii oraz leksykografii. Był znakomitym paremiografem, czyli badaczem przysłów i powiedzeń, co demonstruje jego głęboką znajomość języka polskiego oraz kultury. Dodatkowo, utalentowany poeta i dramatopisarz, tworzył dzieła, które odzwierciedlały ówczesną rzeczywistość i wartości społeczne.
Życiorys
Życiorys Grzegorza Knapskiego wiąże się z prawdopodobnym przekształceniem jego nazwiska na „Knapski”, które według wielu źródeł, w tym opinii Brücknera, mogło być pierwotnie zapisane jako „Knap”. Urodził się w Grodzisku Mazowieckim, co potwierdzają nieistniejące już księgi kościelne, ze szczególnym uwzględnieniem zapisków miejscowego proboszcza, księdza Bojanka.
W czasie swojego życia, Knapski był synem sukiennika i odznaczał się statusem mieszkańca miasta. Szkolnictwo rozpoczął w Warszawie, a następnie kontynuował edukację w Kolegium Jezuitów w Pułtusku od 1582 roku. Jego krótki pobyt w Wilnie i Braniewie również wpłynął na jego dalszą edukację. W 1585 roku przyjął śluby zakonne w Kaliszu, gdzie związał się z lokalnym kolegium jako nauczyciel.
W latach późniejszych, od 1587 roku, kontynuował swoje studia z zakresu filozofii w Poznaniu oraz Pułtusku. W ramach swojego rozwoju intelektualnego, Knapski odbył także czteroletnie kursy teologii, które zrealizował w Wilnie w latach 1594–1598. Tworzył również wiersze i dramaty, w tym tragedię „Philopater” w 1595 roku oraz „Felicitas” w następnym roku, które wystawił z wielkim uznaniem.
Po otrzymaniu święceń kapłańskich w 1598, przyjął rolę prefekta szkół w Poznaniu. W latach 1603-1613 przebywał w Lublinie, Poznaniu i Krakowie, gdzie w 1604 roku napisał tragedię „Eutropius” w obecności biskupa krakowskiego Bernarda Maciejowskiego. W latach 1614-1617 mieszkał natomiast we Lwowie oraz Jarosławiu.
Choć jedynie niektóre z jego dzieł, pisanych w łacinie, przetrwały do współczesnych czasów, Knapski był nie tylko utalentowanym dramatopisarzem, ale także biegłym znawcą języka greckiego. Jego największym osiągnięciem był trzytomowy słownik Thesaurus Polonolatinograecus seu Promptuarium linguae Latinae et Graecae, stworzony w latach 1621-1632, który był wielokrotnie przedrukowywany aż do XVIII wieku. Pierwsze wydanie miało miejsce w Krakowie w 1621 roku.
W skład tego monumentalnego dzieła weszły różnorodne elementy, takie jak przysłowia oraz wyjaśnienia do nich, co czyniło je pionierskim w kontekście naukowego opracowania przysłów polskich. Tom Adagia, będący częścią tego projektu, zawierał ogromną liczbę haseł ułożonych alfabetycznie, co było nowatorskim podejściem do leksykografii naszego języka.
Knapski wzorował się na pracach zagranicznych badaczy, lecz jego działania w obszarze polskiego słownikarstwa miały znaczący wpływ na rozwój norm językowych w Polsce oraz w innych krajach regionu, takich jak Litwa, Łotwa czy Rosja. Jego dzieło, „Skarbiec polsko-łacińsko-grecki”, pozostaje nieprześcignionym osiągnięciem w dziejach leksykografii staropolskiej, aż do momentu publikacji słownika Lindego, a tom pierwszy wznawiano aż 35 razy do 1793 roku.
Przypisy
- Jadwiga Puzynina 1961 r.
- ks. Ignacy Opioła. Ks. Grzegorz Cnapius T. J. W 300 rocznicę jego śmierci. „Filomata”. L. 105, s. 157, 1938 r. Lwów.
- ks. M.Bojanek „Kościół i parafia w Grodzisku” Warszawa 1917 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Stanisław Żelazowski | Józef Misiak | Nachum AszOceń: Grzegorz Knapski