Władysław Kniewski to postać, której życie i działalność pozostają nieodłączną częścią polskiej historii. Urodził się 14 czerwca 1902 roku w Grodzisku Mazowieckim, a zmarł tragicznie 21 sierpnia 1925 roku w Warszawie. Był on polskim działaczem komunistycznym, którego biografia jest świadectwem trudnych czasów, z jakimi przyszło mu się zmagać.
Kniewski zapisał się w pamięci jako osoba, która odważnie broniła swoich przekonań. Niestety, jego życie zakończyło się w brutalny sposób – został rozstrzelany na stokachCytadeli Warszawskiej, co podkreśla tragizm jego losu oraz dramatyczne tło polityczne, w jakim przyszło mu żyć.
Życiorys
Władysław Kniewski, syn Józefa oraz Władysławy Zdzielnickiej, był również bratem Mieczysława. W okresie I wojny światowej wstąpił do polskiego korpusu pod dowództwem generała Dowbora-Muśnickiego, który był organizowany w Rosji. W 1920 roku podjął decyzję o ochotniczym wstąpieniu do Wojska Polskiego, a jego oddanie doprowadziło go do walk w ramach wojny polsko-bolszewickiej, gdzie został ranny w bitwie pod Ostrołęką.
Jednakże, w 1922 roku Kniewski wstąpił w szeregi Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK), który z czasem przemianowano na Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej (KZMP). Jego działalność polityczna doprowadziła do aresztowania, kiedy to rozklejał odezwy komunistyczne na murach miast. W konsekwencji skazano go na dwa lata w zakładzie poprawczym, z którego wyszedł na wolność w 1925 roku.
W lipcu 1925 roku, razem z Władysławem Hibnerem oraz Henrykiem Rutkowskim, postanowił wziąć udział w zamachu na Józefa Cechnowskiego, który był uznawany za agenta policyjnego w struktury komunistycznej. 17 lipca 1925 roku, zamachowcy czekali na spotkanie z Cechnowskim na ulicy Zgoda w Warszawie, gdzie mieli wykonać wyrok śmierci.
W trakcie jednej z prób legitymowania przez dwóch funkcjonariuszy policji, Kniewski oraz jego towarzysze otworzyli ogień, raniąc ciężko policjanta Kazimierza Lesińskiego. Po tym incydencie Kniewski oddzielił się od Hibnera i Rutkowskiego, uciekając ul. Bracką z szumem za sobą, goniąc go policjanci oraz przechodnie, w tym policjant na koniu. Został trafiony w nogę przez wywiadowcę Antoniego Klimasińskiego, lecz mimo tego kontynuował strzelanie, aż ostatecznie został obezwładniony przez funkcjonariuszy służb porządkowych.
Ostatecznie Władysław Kniewski, wraz z towarzyszami zamachu, stanął przed sądem i został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Prezydent RP, Stanisław Wojciechowski, nie zdecydował się skorzystać z prawa łaski w ich sprawie. 21 sierpnia 1925 roku, o godzinie 4:00, zostali rozstrzelani w Cytadeli Warszawskiej przez pluton egzekucyjny złożony z żołnierzy 30 pułku Strzelców Kaniowskich, w obecności lekarza inspekcyjnego garnizonu, kapitana doktora Józefa Henryka Sommera.
Upamiętnienie
W czasach PRL, Władysław Kniewski, obok Hibnera i Rutkowskiego, cieszyli się tytułem bohaterów ruchu robotniczego. W oficjalnej propagandzie i publikacjach encyklopedycznych byli przedstawiani jako „straceni za próbę zamachu na prowokatora”.
W 1950 roku, w 25. rocznicę ich tragicznej śmierci, na miejscu egzekucji, które miało miejsce przy murze warszawskiej Cytadeli, utworzono park im. Kniewskiego, Hibnera i Rutkowskiego. W tym miejscu odsłonięto także pomnik-mauzoleum, upamiętniający ich odwagę i poświęcenie.
Przypisy
- Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 142. ISBN 83-7005-211-8.
- Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 150. ISBN 83-03-00447-6.
- Władysław Kniewski (1902–1925), Henryk Rutkowski (1903–1925). Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 10.08.2015 r.]
- Kurjer Warszawski. Wydanie wieczorne. R. 105, 1925, nr 231, 19.08.1925 r. [dostęp 18.08.2016 r.]
- Wyrok i rozstrzelanie komunistycznych terrorystów, „Polska Zbrojna” Nr 228 z 21.08.1925 r., s. 5. Kapitan lekarz doktor Józef Henryk Sommer w 1924 roku był młodszym lekarzem Wojskowego Więzienia Śledczego Nr 1 w Warszawie, a w 1928 roku pozostawał w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr V. Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1924, s. 996, 1018, 1083. Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 714, 733.
- Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski. Warszawa 1973, s. 169.
- Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 5, Warszawa 1965.
Oceń: Władysław Kniewski